Naast een sollicitatiecode is er ook wetgeving die bedrijven en instanties beperkt in het stellen van 'verboden vragen' tijdens het sollicitatiegesprek. Het gaat met name om de Algemene wet gelijke behandeling en de Wet op de medische keuringen.
Zowel bewust als onbewust stellen interviewers regelmatig verboden vragen tijdens het sollicitatiegesprek. Als sollicitant voel je je al snel overdonderd door dit soort vragen. Het is dus verstandig je alvast te wapenen met wat informatie over wat een werkgever wel mag vragen en wat niet.
Voorbeelden van ‘verboden’ onderwerpen
Tijdens de sollicitatieprocedure mogen er geen vragen gesteld worden over:
- Godsdienst en religie
- Geslacht
- Nationaliteit
- Etnische afkomst
- Seksuele geaardheid
- Lidmaatschap van brancheverenigingen
- Politieke voorkeur
- Burgerlijke staat
Zwangerschapsvragen tijdens een sollicitatiegesprek
Met zwangerschap mag geen rekening worden gehouden bij het werven en selecteren van nieuw personeel. Dit geldt zowel in België als in Nederland. Ook vragen over een kinderwens zijn verboden tijdens het sollicitatiegesprek.
Recruiters kunnen hierin geïnteresseerd zijn in verband met het dure zwangerschapsverlof dat voor rekening van de werkgever komt. Om kandidaten hiertegen te beschermen is in het Burgerlijk Wetboek bepaald dat hierover geen vragen gesteld mogen worden. Dit betekent natuurlijk niet dat de werkgever zich hier ook altijd aan houdt.
Krijg je toch een vraag over zwangerschap of kinderwens, dan mag je hierover liegen. Dit wordt ook wel het zwijgrecht of liegrecht genoemd. Bedrijven die dit soort vragen tijdens het sollicitatiegesprek stellen lopen het risico voor de kantonrechter te verschijnen. Het probleem voor het slachtoffer in dit verhaal is echter vaak de bewijslast, want hoe bewijs je dat je niet aangenomen bent wegens je zwangerschap of het uiten van een kinderwens? Het is dan ook een erg moeilijke kwestie.
Toch is er ook een aantal uitzonderingen op deze regel. Heeft een zwangerschap directe invloed op het normale uitoefenen van je werk? Dan is deze vraag niet strafbaar en dient een sollicitante hier eerlijk op te antwoorden. Een aantal voorbeelden hiervan: fotomodellen, danseressen of banen waarin gewerkt wordt met gevaarlijke stoffen die verboden zijn voor zwangere vrouwen.
Gezondheidsvragen
Een werkgever mag volgens de wet niet vragen of de sollicitant in goede gezondheid verkeert. Dit geldt ook voor vragen over het verzuim bij de vorige werkgever(s). Dit mag niet op basis van de Algemene wet gelijke behandeling. Wat wel mag, is de sollicitant onderwerpen aan een medische keuring, als dit vóór het sollicitatiegesprek is aangekondigd. Daarvoor moeten er bovendien bijzondere functie-eisen op medisch gebied zijn gesteld en je bent nog de enige kandidaat. De laatste regel is van kracht om discriminatie op basis van gezondheid te voorkomen.
Dit betekent niet net – zoals bij zwangerschap en kinderwens – dat er zomaar gelogen mag worden over de gezondheid. Wanneer je niet in staat bent om alle taken uit de omschrijving uit te voeren, je minder productief bent of een aangepaste werkplek nodig hebt, dan ben je verplicht dit te vermelden. Als je dit niet doet, is de werkgever gerechtigd de loonbetaling stop te zetten bij ziekte of je te ontslaan.
Hoe reageer ik op verboden vragen tijdens het sollicitatiegesprek?
Je kunt simpelweg zeggen dat je geen antwoord wilt geven, omdat dit niet verplicht is. Het is de vraag of dit verstandig is. Formele regels, zoals het zwijgrecht in deze situatie, zijn niet altijd de beste oplossing in praktijksituaties.
Er is een aantal slimme manieren om te reageren op dit soort vragen, zonder dat je hier later op aangesproken kunt worden. De eerste tip is te allen tijde: blijf vriendelijk. Doe je dit niet, dan kun je een goed resultaat sowieso op je buik schrijven.
Geef er een positieve draai aan
Een medische achtergrond geven tijdens een sollicitatiegesprek kan soms juist goed zijn. Denk bijvoorbeeld aan het helpen van mensen met dezelfde ziekte in een ziekenhuis. Ben je een verpleegster en heb je vroeger kanker gehad en daardoor een gat gekregen in je cv? Je zou deze ervaring kunnen gebruiken en aangeven dat je hierdoor beter begrijpt wat patiënten nodig hebben. Je hebt immers meer inlevingsvermogen in de situatie van de patiënt dan andere verpleegsters. Het kan je hebben gesterkt in je kwaliteiten als verpleegster.
Voorbereiding op verboden sollicitatievragen
Bedenk van tevoren alvast wat je kwijt wilt over bovenstaande onderwerpen. Hoewel het dus officieel niet mag, kan het toch gevraagd worden. Bijvoorbeeld omdat de vragensteller lak heeft aan de wettelijke regels, maar ook omdat deze niet op de hoogte is van de regels. Het zijn immers niet altijd recruiters of personeelsfunctionarissen die het gesprek leiden. Het kunnen ook managers zijn die niet op de hoogte zijn van deze reglementen.
Weeg dus af in hoeverre je bepaalde zaken belangrijk vindt om voor jezelf te houden. Dingen verzwijgen in een gesprek en je beroepen op je zwijgrecht zijn immers niet van positieve invloed op de uitkomst van het gesprek, hoe oneerlijk dit misschien ook is.
